Hoe ga je om met rouw en verlies?

Het is belangrijk dat je als nabestaande op je eigen manier kunt rouwen en dat je niet wordt afgeleid door opmerkingen van anderen. Nabestaanden horen vaak: ¨Het is een half jaar geleden. Ben je nou nog in rouw? Moet je niet eens verder gaan?¨ Maar volgens verlies- en rouwtherapeut Tenny Staal is rouw voor iedereen anders. Daar staat geen tijd voor.

Wat is rouw eigenlijk?

Rouw is een emotioneel proces en een normale aanpassing aan een verlies. Je gaat langzaam maar zeker begrijpen dat je leven ingrijpend is veranderd door het verlies van iemand waar je veel waarde aan hecht. Rouw is de bewustwording van dat het verlies onomkeerbaar is. Je neemt rouw altijd mee, je hele leven, want je relatie blijft bestaat. Je hoeft de relatie dus ook helemaal niet los te laten. Rouw laat je stilstaan bij degene die je liefhad en de vreugde die je samen hebt ervaren.

Waardoor heeft een verlies soms zoveel impact?

Verdriet zegt iets over hoe sterk je aan iemand bent gehecht. De manier waarop je omgaat met verlies laat zien hoe je met het leven omgaat. Je kunt daarom niet voorbij gaan aan rouw, want dan verloochen je jezelf. Maar er kan ook onderliggend verdriet zijn. In dat geval kan er tijdens het rouwproces andere problematiek naar boven komen zoals een eerder verlies dat je nog niet hebt verwerkt. Vroeger werd vaak gezegd om gewoon door te gaan. Er werd weinig tijd genomen om te rouwen en te praten. Dan zit dat oude verdriet diep weggestopt.

Hoe betrek je de kinderen bij het afscheid?

Wees zo open mogelijk naar jonge kinderen, want ook zij moeten verder. Als zij niet hun verdriet kunnen verwerken leren ze niet met rouw om te gaan. Dan leren ze hun verdriet weg te stoppen en daar zouden ze later last van kunnen krijgen. Mensen willen jonge kinderen vaak beschermen door ze af te schermen of door ze niet mee te nemen naar de uitvaart van opa of oma. Maar het is juist goed om ze erbij te betrekken. Ook kun je altijd antwoord geven op de vragen van een kind. Want een kind stelt geen vraag als hij het antwoord niet aankan.

Wat kun je doen om groot verdriet te voorkomen?

Sterven is een vreselijk gebeuren - voor iedereen is het vreselijk - maar wat is er mooier als iedereen er uiteindelijk rust in kan vinden omdat alles al is benoemd? Zeker bij ziekte of ouderdom zijn er vaak nog zoveel kansen. Vaak is er nog genoeg gelegenheid om samen dingen te bespreken en af te sluiten. Het kan moeilijk zijn om de kans op een goed gesprek te grijpen, omdat je elkaar wilt beschermen. Eigenlijk is dát het beste moment om hulp te zoeken. Het is namelijk beter afscheid nemen als je alles hebt kunnen doen en zeggen.

Waar hebben mensen vaak moeite mee?

Nabestaanden hebben altijd schuldgevoel. Bijvoorbeeld tijdens de corona lockdowns konden nabestaanden soms niet hun geliefde verzorgen of troosten in hun ziekbed. Ook komt het vaak voor dat er nog gebeurtenissen van vroeger dwars zitten. Dingen die je anders had willen doen of die je nog had willen zeggen. Dat heeft iedereen. Het is nooit helemaal af, maar je kunt het wel zo ver mogelijk afsluiten.

Als je voor het overlijden de kans krijgt om onbesproken onderwerpen af te sluiten, zet dat de toekomst in een heel ander perspectief. Hoe eerder je dingen bespreekbaar maakt, hoe beter het is voor de verwerking van het verlies.

Hoe ga je het gesprek aan?

Het kan moeilijk zijn om dingen bespreekbaar te maken. Mensen willen elkaar niet kwetsen of zijn bang dat ze het nog ingewikkelder of erger maken. In dat geval is het raadzaam om hulp te zoeken. Ook als je ouder dementerend is, zijn er mogelijkheden te bedenken als je nog dingen wilt afsluiten. Je kunt bijvoorbeeld samen met een verzorgende een plan maken over hoe je dat kunt aanpakken, zodat je als nabestaande rust krijgt en onbelast verder kunt.

Wat doet een verlies- en rouwtherapeut?

Ik help mensen in gesprek te gaan over wat zij nog hebben laten liggen en hoe zij kijken naar hoe hun verbinding was. Je kunt het zo mooi afsluiten als je daar aandacht aan besteedt. Partners en familieleden willen elkaar beschermen waardoor bepaalde onderwerpen onbesproken blijven. Dat maakt het afscheid juist moeilijker.

Wat komt regelmatig voor bij verwerking van verlies?

Wat vaak gebeurd is dat het verdriet wordt weggestopt. Door een volgend verlies zal het verdriet alsnog naar boven komen. Er komen veel mensen bij mij in de praktijk bij verlies en rouw, maar dan blijkt er heel veel problematiek nog onder te liggen. Het verse verdriet triggert het verdriet dat is weggestopt en er nog steeds is. Ik begeleid mensen door hen zelf invulling te laten geven aan hun rouwproces. Op hun eigen manier en eigen tempo.

Wanneer ga je naar een verlies- en rouwtherapeut?

Mensen wachten vaak lang met hulp zoeken en vinden het soms moeilijk om die stap te nemen. Zoek hulp als je zelf denkt: ¨ Ik kan het niet alleen¨ en als anderen je ook niet kunnen helpen. De reden dat mensen naar mij toe komen is meestal omdat de mensen om de nabestaande heen zelf ook met verdriet zitten en die moeten verwerken.

Als psychosociaal therapeut heeft Tenny Staal zich gespecialiseerd in verlies en rouw. Ze begeleidt mensen bij het afscheid nemen van dierbaren en het verwerken van verlies. Dit doet ze vanuit haar praktijk in Arnhem en bij mensen thuis. www.tennystaalverliesenrouw.nl